Các dạng câu hỏi khảo sát nghiên cứu thị trường hiệu quả thu thập thông tin giá trị

Đối với bất kỳ chiến lược kinh doanh hay kế hoạch marketing nào, việc thấu hiểu nhu cầu, hành vi, suy nghĩ khách hàng luôn đóng vai trò then chốt. Một trong những công cụ hiệu quả nhất để thu thập thông tin này chính là khảo sát thị trường. Tuy nhiên, để thu về dữ liệu chất lượng, xây dựng đúng và đủ các dạng câu hỏi khảo sát thị trường là điều vô cùng quan trọng. Vậy làm thế nào để thiết kế hệ thống câu hỏi phù hợp mục tiêu nghiên cứu? Hãy cùng tìm qua bài viết dưới đây.

1. Câu hỏi khảo sát là gì?

Câu hỏi khảo sát là những câu hỏi được thiết kế nhằm mục đích thu thập thông tin, dữ liệu từ nhóm người nhất định. Đây là công cụ hữu ích trong nghiên cứu marketing và thị trường, giúp doanh nghiệp hiểu rõ hơn nhu cầu, thái độ, mong muốn khách hàng. Bằng cách đặt các câu hỏi khảo sát hợp lý, doanh nghiệp có thể thu thập thông tin hữu ích, phục vụ việc nghiên cứu phân tích thị trường hiệu quả nhanh chóng hơn.

2. Các dạng câu hỏi khảo sát thị trường

Với những người có kinh nghiệm đi thị trường, việc lựa chọn các dạng câu hỏi phù hợp là vô cùng quan trọng để thu thập thông tin chính xác. Câu hỏi khảo sát được chia thành 2 dạng chính: Câu hỏi đóng và câu hỏi mở. Mỗi dạng đều có những ứng dụng riêng. Hiểu rõ từng dạng câu hỏi và cách sử dụng tối ưu sẽ giúp doanh nghiệp tiến hành khảo sát thành công, từ đó đưa ra các quyết định chiến lược hợp lý.

2.1. Câu hỏi đóng

Câu hỏi đóng là loại câu hỏi yêu cầu người tham gia chọn lựa từ danh sách phương án có sẵn. Người trả lời sẽ lựa chọn một đáp án đã được thiết lập trước, giúp rút ngắn thời gian trả lời cả hai bên. Dạng câu hỏi này mang lại những câu trả lời rõ ràng, dễ dàng phân tích, tổng hợp dữ liệu. Câu hỏi đóng thường ứng dụng trong các khảo sát thu thập thông tin cụ thể, định lượng được.

2.1.1. Câu hỏi “Có – Không” (Yes/No Question)

Dạng câu hỏi đóng yêu cầu người tham gia trả lời bằng cách chọn một trong hai lựa chọn xác định là "Có" hoặc "Không". Sử dụng câu hỏi “Có - Không” mang lại nhiều lợi ích, giúp người tham gia dễ dàng đưa ra quyết định một cách nhanh chóng. Dữ liệu thu thập từ dạng câu hỏi này có thể được tổng hợp dễ dàng để đưa ra thống kê chính xác, cung cấp doanh nghiệp cái nhìn rõ ràng về ý kiến, hành vi đối tượng khảo sát.

Ví dụ, cuộc khảo sát về sự hài lòng của khách hàng, câu hỏi: “Bạn có hài lòng với dịch vụ của chúng tôi không?" sẽ giúp doanh nghiệp xác định nhanh tình trạng hài lòng khách hàng. Câu hỏi này hỗ trợ phân loại khách hàng thành hai nhóm rõ ràng: Những người hài lòng và không hài lòng. Với tính chất trực tiếp, câu hỏi “Có - Không” thường được áp dụng rộng rãi ở các quy trình nghiên cứu thị trường để thu thập thông tin đánh giá nhanh chóng, hiệu quả.

2.1.2. Câu hỏi một lựa chọn

Dạng câu hỏi đóng cần người tham gia chọn một đáp án duy nhất từ danh sách các tùy chọn được cung cấp.  Câu hỏi một lựa chọn phổ biến trong các khảo sát để phân loại ý kiến, hành vi theo cách rõ ràng, mạch lạc. Chẳng hạn, khảo sát sở thích tiêu dùng, câu hỏi như "Bạn thích sản phẩm nào nhất?" với các tùy chọn như "Sản phẩm A", "Sản phẩm B", "Sản phẩm C" sẽ giúp doanh nghiệp xác định sản phẩm nào được ưa chuộng nhất.

Dữ liệu thu thập từ câu hỏi một lựa chọn hỗ trợ các nhà nghiên cứu phân tích xu hướng, thói quen người tiêu dùng một cách nhanh chóng, hiệu quả. Với tính chất đơn giản trong cách thức trả lời, người tham gia có thể dễ dàng quyết định mà không cần phải mất nhiều thời gian để suy nghĩ.

2.1.3. Câu hỏi nhiều lựa chọn

Câu hỏi nhiều lựa chọn được thiết kế để yêu cầu người tham gia lựa chọn một đáp án duy nhất hoặc cho phép nhiều lựa chọn đồng thời từ danh sách tùy chọn đã thiết lập. Ví dụ, khi khảo sát sở thích tiêu dùng, câu hỏi "Bạn thích loại hình giải trí nào?" cùng các tùy chọn như "Điện ảnh", "Âm nhạc", "Thể thao" sẽ giúp doanh nghiệp thấu hiểu những sở thích của khách hàng.

Dạng câu hỏi này mang lại nhiều giá trị, tạo điều kiện cho người tham gia dễ dàng đưa ra quyết định mà không phải mất quá nhiều thời gian suy nghĩ. Dữ liệu thu thập từ các câu hỏi nhiều lựa chọn cũng dễ dàng để phân tích và tổng hợp. Với cách thiết kế khéo léo, câu hỏi nhiều lựa chọn giúp nâng cao chất lượng khảo sát thị trường, bước đầu hướng tới việc ra quyết định kinh doanh hiệu quả.

2.1.4. Câu hỏi phân cực

Câu hỏi phân cực là dạng câu hỏi đóng cho phép người tham gia thể hiện ý kiến giữa hai lựa chọn đối lập. Thông thường, loại câu hỏi này yêu cầu người tham gia xếp hạng mức độ đồng ý hoặc không đồng ý với phát biểu cụ thể. Câu hỏi phân cực cung cấp cái nhìn rõ ràng về thái độ người tiêu dùng đối với vấn đề nhất định. Kết quả thu được thường dễ dàng để phân tích, giúp doanh nghiệp nhận diện nhanh vấn đề cần cải thiện.

Sự tiện lợi câu hỏi phân cực nằm ở khả năng nhanh chóng phân loại ý kiến và thể hiện khoảng cách giữa hai thái cực. Ví dụ, câu hỏi "Bạn có cảm thấy dịch vụ của chúng tôi đáp ứng nhu cầu của bạn không?" cho phép người tham gia đưa ra phản hồi tích cực hoặc tiêu cực. Dạng câu này được sử dụng nhiều ở các khảo sát đánh giá sự thỏa mãn của khách hàng hoặc mức độ phù hợp sản phẩm với kỳ vọng người tiêu dùng.  Câu hỏi phân cực là công cụ hữu ích, giúp nhà nghiên cứu hiểu rõ hơn quan điểm người tiêu dùng, cơ sở điều chỉnh dịch vụ/sản phẩm phù hợp nhu cầu thực tế.

2.1.5. Thang đo xếp hạng

Thang đo xếp hạng là công cụ khảo sát cho phép người tham gia đánh giá các yếu tố hoặc tiêu chí theo thang điểm cụ thể. Loại câu hỏi này được sử dụng để thu thập thông tin về mức độ hài lòng, quan điểm hoặc sự ưu tiên người tiêu dùng đối với sản phẩm, dịch vụ hay khía cạnh nào đó trong trải nghiệm của họ. Thang đo sẽ có giá trị từ 1 - 5 hoặc 1 - 7, mỗi giá trị tương ứng một mức độ cụ thể. Ví dụ, thang điểm 1 có thể biểu thị sự "rất không hài lòng", thang điểm 5 thể hiện "rất hài lòng". Qua đó, doanh nghiệp có được cái nhìn tổng quát hơn cảm nhận khách hàng.

Thang đo xếp hạng cung cấp dữ liệu phân tích chi tiết, cho phép nhà nghiên cứu xác định xu hướng, mẫu hành vi người tiêu dùng. Với loại câu hỏi này, doanh nghiệp dễ dàng đo lường thái độ khách hàng theo thời gian hoặc sau khi thực hiện thay đổi sản phẩm/dịch vụ. Sự linh hoạt, tiện lợi của thang đo xếp hạng biến chúng trở thành lựa chọn phổ biến trong các khảo sát thị trường, giúp tăng tính chính xác, độ tin cậy thông tin thu thập được.

2.1.6. Thang đo dự định

Thang đo dự định là công cụ khảo sát được thiết kế nhằm đánh giá khả năng người dùng sẽ thực hiện hành vi nhất định trong tương lai, điển hình như mua sản phẩm hoặc sử dụng dịch vụ. Câu hỏi thường được định dạng theo thang mức độ từ “Rất có thể” đến “Rất không có khả năng”. Ví dụ: “Bạn có dự định mua sản phẩm này trong vòng 6 tháng tới không?”

Dữ liệu thu thập từ thang đo dự định cung cấp cơ sở định lượng để dự báo hành vi tiêu dùng, hỗ trợ doanh nghiệp hoạch định chiến lược marketing, điều chỉnh sản phẩm, tối ưu hóa thông điệp truyền thông. Đây là phương pháp market research hiệu quả vì không chỉ phản ánh nhận thức hiện tại mà còn chỉ ra xu hướng hành vi ở tương lai.

2.1.7. Thang đo Likert

Thang đo Likert là công cụ khảo sát phổ biến để đo lường mức độ đồng ý hoặc không đồng ý của người tham gia đối với tuyên bố cụ thể. Dạng thang này cho phép người tham gia lựa chọn từ một dãy các tùy chọn phản ánh quan điểm của họ từ "Rất không đồng ý" đến "Rất đồng ý" trên thang điểm 5 hoặc 7 cấp.

Ví dụ, nếu câu hỏi là "Bạn có hài lòng với chất lượng dịch vụ của chúng tôi không?", người tham gia có thể chọn từ "Rất không hài lòng", "Không hài lòng", "Bình thường", "Hài lòng" đến "Rất hài lòng". Dữ liệu thu được từ thang đo Likert cho phép nhà nghiên cứu phân tích, so sánh sự đồng nhất quan điểm giữa các đối tượng tham gia khảo sát. Với khả năng tổng hợp dễ dàng, thang đo Likert được ứng dụng nhiều trong các phương pháp nghiên cứu thị trường, khảo sát khách hàng, nghiên cứu xã hội.

2.2. Câu hỏi mở

Câu hỏi mở là dạng câu hỏi cho phép người tham gia tự do bày tỏ suy nghĩ, cảm xúc, quan điểm cá nhân mà không bị giới hạn bởi phương án trả lời định sẵn. Loại câu hỏi này khuyến khích chia sẻ sâu, giúp thu thập thông tin phong phú, chân thực về trải nghiệm, nhu cầu, kỳ vọng hoặc khó khăn khách hàng đang gặp phải. Ưu điểm nổi bật câu hỏi mở là khả năng khai thác chiều sâu thông tin, từ đó mang lại những hiểu biết giá trị cho quá trình phân tích hành vi, hoạch định chiến lược marketing. Có ba dạng câu hỏi mở phổ biến hiện nay.

2.2.1. Câu hỏi trả lời tự do

Câu hỏi trả lời tự do là dạng câu hỏi mở, trong đó người tham gia sẽ thoải mái diễn đạt ý kiến, cảm xúc, trải nghiệm cá nhân, không bị ràng buộc bởi lựa chọn có sẵn. Ví dụ: “Hãy mô tả trải nghiệm của bạn khi sử dụng sản phẩm này?” giúp khai thác thông tin chân thực, sâu sắc từ người tiêu dùng.

Điểm mạnh của dạng câu hỏi này là khả năng thu thập dữ liệu đa dạng, giúp doanh nghiệp hiểu rõ hơn nhu cầu, mong muốn, những vấn đề tiềm ẩn của khách hàng. Tuy việc phân tích có thể phức tạp do nội dung không đồng nhất nhưng giá trị thông tin mang lại rất cao, đặc biệt hữu ích ở giai đoạn hoàn thiện sản phẩm, nâng cao trải nghiệm khách hàng.

2.2.2. Câu hỏi hoàn chỉnh câu

Dạng câu hỏi mở, nơi người tham gia được yêu cầu điền vào chỗ trống trong câu hoặc hoàn tất một câu có sẵn. Loại câu hỏi này khuyến khích người tham gia cung cấp ý kiến, thông tin cụ thể một cách trực tiếp, góp phần thu thập dữ liệu phong phú, đa dạng. Ví dụ, câu hỏi hoàn chỉnh câu có thể là: "Sản phẩm của chúng tôi giúp bạn _____" Người tham gia sẽ cung cấp phương án trả lời từ cảm nhận, trải nghiệm của họ như "tiết kiệm thời gian", "cải thiện chất lượng cuộc sống" hoặc "tăng cường sự tiện lợi".

Dạng câu này không chỉ giúp doanh nghiệp hiểu rõ cách thức mà sản phẩm/dịch vụ ảnh hưởng đến cuộc sống khách hàng mà còn thu thập được những phản hồi chi tiết, cá nhân hóa. Câu hỏi hoàn chỉnh câu đặc biệt thích hợp cho cuộc khảo sát tìm hiểu sâu nhu cầu, mong muốn người tiêu dùng, đồng thời mang lại góc nhìn chân thực về trải nghiệm của họ với thương hiệu.

2.2.3. Câu hỏi thăm dò

Câu hỏi thăm dò thường được sử dụng để khám phá ý kiến, cảm xúc sâu sắc người tham gia liên quan chủ đề cụ thể. Loại câu hỏi này khuyến khích người tham gia chia sẻ quan điểm một cách tự do, không bị gò ép bởi các tùy chọn có sẵn. Thông qua câu hỏi thăm dò, doanh nghiệp có thể thu thập thông tin chi tiết về suy nghĩ, cảm nhận khách hàng. Với câu hỏi "Bạn cảm thấy điều gì cần cải thiện trong sản phẩm của chúng tôi?" sẽ tạo cơ hội cho khách hàng bày tỏ ý kiến chân thực. Các phản hồi nhận được có thể rất phong phú, giúp doanh nghiệp nắm bắt nhu cầu, mong muốn khách hàng.

Câu hỏi thăm dò sử dụng nhiều trong khảo sát thị trường, nghiên cứu khách hàng hoặc các buổi phỏng vấn sâu. Kết quả thu thập mang lại giá trị cao, cơ sở vững chắc hoàn thiện sản phẩm dịch vụ. Việc làm rõ những ý kiến từ người tiêu dùng giúp xây dựng lòng tin, tạo đà cho doanh nghiệp phát triển hiệu quả hơn trong tương lai.

3. So sánh câu hỏi nghiên cứu đóng & mở

Câu hỏi nghiên cứu là phương tiện mạnh mẽ hỗ trợ thu thập dữ liệu chính xác từ đối tượng khảo sát. Tùy mục đích nghiên cứu, câu hỏi đóng và câu hỏi mở có thể mang lại những lợi ích và hạn chế khác nhau. Dưới đây là sự so sánh chi tiết giữa hai dạng câu hỏi này.

Cả câu hỏi đóng và câu hỏi mở đều giữ vai trò then chốt trong quá trình khảo sát. Việc lựa chọn giữa hai loại câu hỏi này phụ thuộc mục đích thu thập dữ liệu và đối tượng khảo sát. Hoặc kết hợp thông minh cả hai loại câu hỏi sẽ giúp thu thập được dữ liệu đầy đủ, chính xác cho nghiên cứu marketing.

4. Bí quyết thiết kế bảng câu hỏi nghiên cứu marketing tối ưu

Thiết kế bảng câu hỏi nghiên cứu marketing hiệu quả thúc đẩy quá trình thu thập dữ liệu diễn ra thuận lợi, chính xác, phục vụ quyết định kinh doanh. Để bảng câu hỏi đạt được mục tiêu nghiên cứu nên chú ý một số vấn đề sau:

• Xác định mục tiêu khảo sát rõ ràng: Trước khi bắt tay thiết kế bảng câu hỏi cần xác định mục tiêu nghiên cứu cụ thể. Mục tiêu này sẽ quyết định loại câu hỏi cần thiết và cấu trúc bảng khảo sát. Xác định rõ mục tiêu giúp tập trung vào các yếu tố quan trọng, tránh đưa câu hỏi không cần thiết, giúp tiết kiệm thời gian cho cả người trả lời và người thu thập dữ liệu.

• Lựa chọn dạng câu hỏi phù hợp: Tùy thuộc mục tiêu nghiên cứu, lựa chọn giữa câu hỏi đóng và câu hỏi mở. Câu hỏi đóng giúp thu thập thông tin cụ thể và dễ dàng phân tích, câu hỏi mở cho phép người tham gia chia sẻ ý tưởng, quan điểm cá nhân. Hãy cân nhắc sự kết hợp hợp lý giữa hai loại câu hỏi này để tối đa hóa hiệu quả khảo sát.

• Sử dụng ngôn ngữ dễ hiểu: Bảng câu hỏi nên sử dụng ngôn ngữ đơn giản, dễ tiếp cận với đối tượng người tham gia, hạn chế sử dụng thuật ngữ phức tạp, từ ngữ mơ hồ gây nhầm lẫn. Câu hỏi cần rõ ràng, ngắn gọn, dễ trả lời, tránh tạo sự bối rối hoặc sự hiểu lầm.

• Đảm bảo tính logic mạch lạc: Câu hỏi trong bảng khảo sát phải được sắp xếp theo thứ tự logic. Câu hỏi cần tiến triển từ những thông tin chung đến chi tiết nhằm giúp người tham gia dễ dàng hiểu và trả lời mạch lạc. Ngoài ra, bảng khảo sát cũng nên có sự liên kết giữa các câu hỏi để tạo sự liên tục trong quá trình trả lời.

• Hạn chế câu hỏi mang tính dẫn dắt: Tránh những câu hỏi dẫn người tham gia đến một câu trả lời nhất định. Câu hỏi mang tính dẫn dắt có thể làm sai lệch kết quả khảo sát, gây ảnh hưởng đến độ chính xác dữ liệu thu thập. Câu hỏi cần trung lập, không nghiêng về bất kỳ phía nào.

• Cân nhắc độ dài bảng khảo sát: Bảng câu hỏi nghiên cứu nên có độ dài hợp lý để người tham gia hoàn thành trong thời gian ngắn nhất có thể. Bảng khảo sát quá dài sẽ làm người tham gia cảm thấy mệt mỏi, không hoàn thành khảo sát. Vì vậy, nên hạn chế số lượng câu hỏi không cần thiết, chỉ tập trung vấn đề quan trọng nhất.

• Kiểm tra bảng hỏi: Trước khi triển khai khảo sát chính thức, hãy tiến hành thử nghiệm bảng câu hỏi với một nhóm nhỏ đối tượng tương tự như nhóm khảo sát chính. Việc này giúp phát hiện những câu hỏi khó hiểu, sai sót trong cấu trúc hoặc những câu hỏi không hiệu quả. Thử nghiệm cũng giúp cải thiện độ chính xác, tin cậy bảng khảo sát trước khi triển khai rộng rãi.

• Cung cấp hướng dẫn rõ ràng: Để người tham gia hiểu rõ về cách thức trả lời, hãy cung cấp chỉ dẫn đơn giản ngay từ đầu. Đảm bảo người tham gia hiểu rõ yêu cầu từng câu hỏi, cách thức lựa chọn đáp án và thời gian hoàn thành khảo sát.

• Tôn trọng sự riêng tư và bảo mật thông tin: Bảng câu hỏi không nên yêu cầu thông tin quá nhạy cảm hoặc có thể xâm phạm sự riêng tư người tham gia. Nếu khảo sát yêu cầu thông tin cá nhân, cần cam kết bảo mật, không sử dụng thông tin đó cho mục đích khác ngoài nghiên cứu.

• Đánh giá cải thiện: Sau khi thu thập dữ liệu, hãy đánh giá lại bảng câu hỏi dựa trên phản hồi và kết quả khảo sát. Những điểm yếu trong thiết kế mẫu báo cáo khảo sát thị trường có thể sẽ được phát hiện, từ đó cải thiện bảng câu hỏi hoàn thiện hơn cho các nghiên cứu sau.

KẾT LUẬN

Hiểu áp dụng đúng các dạng câu hỏi khảo sát thị trường là khởi đầu quan trọng giúp doanh nghiệp tiếp cận đúng thông tin từ khách hàng mục tiêu. Mỗi dạng câu hỏi, từ đơn giản như "Có – Không" đến các thang đo chuyên sâu như Likert hay dự định, đều có giá trị riêng trong việc phân tích dữ liệu và đưa ra quyết định chiến lược. Kết hợp linh hoạt giữa câu hỏi đóng và mở cùng việc thiết kế bảng khảo sát hợp lý, doanh nghiệp sẽ nâng cao hiệu quả thu thập thông tin, gia tăng cơ hội thành công với hoạt động marketing, phát triển sản phẩm